روابط عمومی ،اخلاق و نقش تکنولوژی در عصر هوش مصنوعی

خسرو رفیعی- رئیس انجمن روابط عمومی ایران

یکی از اصولی ترین دغدغه های ما، سلامت جامعه است که وابسته به ایجاد جامعه ای مستحکم، امیدوار و پویاست. وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، رسانههای مکتوب مجازی و البته نهادهایی که در کشور ما برای اخلاق بهتر ایجاد شدهاند، هیچ یک وظیفه خود را به خوبی نمیشناسند و روز به روز فاصله انسان با انسان بودن کمرنگ تر می شود. در مسیر بی انتهای رشد و توسعه علوم، نقطههای عطفی ایجاد شدهاند که دگرگونیهای شگرفی را پدید آورده اند. امروز همه از هوش مصنوعی سخن میگویند و آینده ما را با آن تصویر میکنند. آیا این تغییرات اساسی و دگرگونیهای بنیادی حوزه تفکر و اندیشه را با تمام مدلها و چهارچوبهای ذهنی کنار میگذارد؟!
واقعاً ما به ذات آن توجه کردهایم؟ ما در راستای وظایف انسانی خود، ابعاد وجود و کرامت انسان را پیش روی خود قرار دادهایم؟ ” نه !” اگر اینگونه بود که بسیاری از مشکلات برای ما راه حل داشت. وقتی از جهان اینترنت، تحول دیجیتال، نسل چهارم، پنجم و ششم سخن میگوییم، هرچند در کشور عزیزمان در بسیاری از فضاهای ایجاد شده مانند هوش مصنوعی، ریزپردازندههایی با حجم بالای اطلاعات مثل چت جی بی تی عقب ماندهایم. اما انگار تنها جایگاهی را که فراموش کردهایم، ” انسان” است. قطعاً در جامعهای که اخلاق را فراموش کردهاند، بهترین دستاوردهای آن تکیه کردن بر مصنوعات است. دیجیتال را برای رفاه انسان عالی ایجاد کردهاند؛ هوش مصنوعی بهترین راهکار برای حل بسیاری از مشکلات ما آماده است تا بهترین راهکار را برای بررسی پروژهها ارایٔه دهد و ما از همین تکنولوژیها هم بسیار عقب هستیم. روابط عمومی که هنوز به یکصد سالگی در جهان غرب پا ننهاده، در کشور ما هنوز دوران جوانی است و هیچ مسیٔولی هنوز آن را نشناخته؛ در کشوری که رقابت مفهوم ندارد، انحصار بر بسیاری از شرکتها و سازمانهای ما سایه انداخته است و معنی مردمداری، اخلاق، شفاف سازی، صداقت، مسیٔولیت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و فرهنگ راه خود را گم کرده است. آیا هوش مصنوعی میتواند ما را در بسیاری از این کجرویها هدایت و بهترین راه برای اخلاق و راهنما باشد؟ زمانی که هوشنگ پیشدادی، کیومرث و طهمورث، ا نسان غارنشین و وحشی را اسکان دادند و راههای اجتماعی را به مردم خود یاد میدادند، از آن زمان تاکنون نزدیک به بیش از ۶۰۰۰ سال گذشته است و زمانی که در موزه زاهدان آثار و بقایای تمدن ایرانیان را مشاهده میکنیم و هیچگونه اسلحهای در آن یافت نمیشود، مشخص است که در آن زمان انسانها، انسان بودند و راه هجوم و کشت و کشتار را نمیشناختند. حال چگونه زندگی می کردند ایرانیانی که فقط برای دوستی و کمک به همنوع در کنار یکدیگر، زندگی اجتماعی را تمرین میکردند. ولی امروز بشر (انسان نه !) بمب هستهای تولید میکند، انواع موشکهای کشتار جمعی را میسازد، مواد شیمیایی را برای بمباران استفاده میکند، اسلحههای کوچک و بزرگ را برای حمله به دیگران تهیه می کنند، مشخص
است تکلیف هوش مصنوعی چیست؟ آیا باور کنیم که تکنولوژی جدید به فریاد انسان هم خواهد رسید؟ همیشه زمانی که اسلحهای را در حال ایجاد آن بودهایم از صلح و دوستی و پیشرفت تکنولوژی برای رفاه انسان سخن گفته و دلایل متعددی را گفته و آن را توجیه کردهایم. وقتی که “آلفرد نوبل” دینامیت را اختراع کرد، نمیدانست که از این اسلحه فقط برای رفاه بشر استفاده نخواهد شد و بزرگترین عامل کشتارهای سال های بعد و آغاز ساخت اسلحه های مخرب خواهد بود. حال، شما جایزه بدهید؛ جایزه ریاضی، جایزه فیزیک و زیست شناسی ولی روز به روز جنگها بیشتر، آب و هوا آلودهتر، با بستن سد بر روی رودخانه ها حق آبه دیگر کشورها را از بین بردن و به بهانه تیٔوری و ایدیٔولوژی، موجب از دست دادن دیگر انسانها مانند دکتر نادری یا خانم دکتر میرزاخانی استادان برجسته قرن حاضر را از دست دادند.
حکیم عمر خیام به همین دلایل شاید میگوید:
از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن فردا که نیامد است فریاد مکن
بر نامده و گذشته بنیاد مکن حالی خوش باش و عمر بر باد مکن
امروزه که همه از هوش مصنوعی میگویند و آینده زیبایی را برای انسان تنبل و خیال پرور به تصویر میکشند، با دست خود اختیارمان را به کسانی میدهیم که با این رباتها هر آنچه میخواهند، بر ما تحمیل کنند. بله؛ هرچه میخواهیم در کمترین زمان با موبایل خود درخواست میکنیم حاضر میشود. غذا، لباس و پوشاک در کمترین زمان ممکن با یک تلفن برای ما حاضر میشود. به راستی چرا در ۴۰ سال اخیر یک دانشمند به دانشمندان ایرانی اضافه نشده؟ چرا دیگر پروفسور حسابی، فردوسی، خیام، عطار، پورسینا، بزرگمهر حکیم و … را نداریم؟ آیا خیام به درستی دریافته بود که آیندهای برای کرامت انسانی وجود ندارد؟ آیا دوستیها، دروغی بیش نیستند؟ مولوی که دارای درجه اجتهاد بود، چرا دین گریز شد؟ چرا شیخ صنعان به بیراهه رفت؟
و چرا سعدی بزرگ میگوید:
ای که گفتی مرو اندر پی خوبان زمانه ما کجاییم در این بحر تفکر تو کجایی
به راستی هوش مصنوعی با همه مزیتها و کاربردهایش ما را به کجا خواهد برد و فضیلت انسانی چه خواهد شد؟ روابط عمومی به معنی مردمداری، شفافسازی و ایجاد اعتماد در باور مردم، به کجا میانجامد؟ به قول اکثر پویندگان این راه، روابط عمومی دیجیتال، روابط عمومی آینده نگر، روابط عمومی الکترونیک و انواع تعریف های جدید را جایگزین مردمداری کردهایم و اصول اعتقاد خود را به مفهوم مردمداری یا همان “مدعی العموم جامعه و مدافع سازمان” در حال فراموش کردن هستیم.
کس به سوی او کجا م برد راه در مخنث خانهای دیدش کسی چشم تر بنشسته بود و خشک لب این چه جای توست آخر باز گوی در ره دنیا نه مرد و نه زنی نهزنیدردیننهمردیچندازاین
شرم م دارم من از مردی خویش
حکیم عطار نیشابوری می گوید:
گم شد از بغداد شبلی چند گاه باز جستندش به هر موضع بسی در میان آن گروه بی ادب
ساحلی گفت ای بزرگ رازجوی گفت این قومند چون تر دامنی من چو ایشان مولی در راه دین
گم شدم در ناجوانمردی خویش
به راستی اخلاق در مرام ما هنوز جایگاهی دارد یا بایستی تعریف روابط عمومی را تغییر دهیم؟ ماه گذشته یک نفر ایتالیایی به دلیل ارتباط بیش از حد با یکی از نرمافزارهای هوش مصنوعی یا همان چت جی.بی.تی خودکشی کرد و دولت ایتالیا مجبور شد هوش مصنوعی را در این کشور ممنوع کند.
به راستی هوش مصنوعی اولین قدم برای از بین رفتن اخلاق، عواطف و انسانیت است یا میتوانیم آن را کنترل کنیم؟ رفاه خوب است؛ به دست آوردن بهترین راه حل با استفاده از حافظه هوش مصنوعی، عالی است. هرچه دانش بشر افزایش یابد، انسان از راحتی و سلامت بیشتری برخورد می شود. پس نمیتوان و
نباید مقابل تکنولوژی ایستاد و باید حد اکثر استفاده را از آن برد وگرنه در مقابل حجم سنگین و رو به رشد سریع تکنولوژی عقب مانده و با سایر کشورهای پیشرفته، جایگاه خود را بیشتر از دست میدهیم. این روزها رشد تکنولوژی بسیار سریع شده و غافل شدن از آن ما را دچار عقب ماندگی میکند، اما باید هرچه سریعتر
نیز نقش انسان، نقش اخلاق و روابط عمومی اخلاق مدار را در آن تعریف کنیم تا بیش از این دچار مشکل نشویم و اخلاق مداری از بین نرود.
احمد جام می گوید:
گر خرد کامل شود، انسان نمی بیند زیان بدترین دشمن چه باشد آدم راجز زبان گرگ ها درنده اند تکلیفشان روشن ولی
وای ازآن گرگ که پنهان است در ذات شبان
پیشرفت تکنولوژی را باید با آغوش باز پذیرا باشیم و از آن در راه آسودگی مردم به بهترین شکل ممکن بهره مند شویم، اما ارتباط صحیح، روابط عمومی پایدار، دوستی، مردمداری و اخلاق را می توان با آن پرورش دهیم تا انسان های صلح طلب و به فکر همنوع را در کنار آن آموزش داده و یاد بگیریم تا آن که کمتر شاهد دروغ، نیرنگ و جنگ در جامعه باشیم.