گردآورنده : میثم مرادی نیا

چکیده

متاورس یک واژه جدید به معنای فراجهان یا ماورا جهان است که از ادغام و همگرایی فضای مجازی پایدار، واقعیت فیزیکی تقویت شده که شامل جهان های مجازی، واقعیت افزوده و اینترنت تشکیل شد است. روند رو به رشد پیشرفت های تکنولوژی باعث شده که صنعت روابط عمومی نیز تمایل به ترکیب با آن داشته باشد هر چند متخصصان و کارشناسان این رشته هنوز در رابطه با این حوزه به واقعیت متاورس پی نبرده اند.

متاورس آینده جدید  جهان است و روابط عمومی باید متقاعد شود تا از طریق آن بتواند برند ها و سازمان های خود را در جهان جدید عرضه کند. هر چند که متاورس هنوز به تکامل نرسیده اما در آینده ای که ترسیم می کند یک مسیر فراگیر برای اتصال و برقراری ارتباط بین سازمان ها و برندها با مخاطبان خود است.

با توجه به اینکه کمپانی های مطرح جهان این فناوری جدید را مورد پذیرش قرار داده اند صنعت روابط عمومی نیز باید در این مورد به شکل مکمل عمل کند و آماده پذیرش مسئولیت خطرات ناشی از پذیرش فناوری جدید را داشته باشد.

واژهای کلیدی: روابط عمومی، متاورس، واقعیت مجازی، اینترنت.

مقدمه

دنیای تکنولوژی، یک دنیای توقف‌ناپذیر است؛ اگرچه تا چندین سال قبل، تکنولوژی به کندی پیش می‌رفت، اما چند سالی است که شاهد سرعت گرفتن آن شده‌ایم. هر روزه اطلاعات جدید و اصطلاحات جدیدی را می‌شنویم که همگی قصد دارند تا جلوه دیگری از تکنولوژی را به ما نشان دهند. در این بین، مفهوم “متاورس” می‌خواهد نهایت این پیشرفت را محقق کند(Muhammet Erbay،۲۴۷)

متاورس در حال حاضر یک تصویر جدید در آینه جهان تصور می شود. که ارتباط و پاسخگویی در آن به سرعت انجام می گیرد. و این سرعت پاسخگیری در جهان کنونی نوعی جذابیت برای این فناوری ایجاد کرده است.

در گذشته اینترنت به عنوان یک ابزار ارتباطی برای به اشتراک گذاری مطالب و کسب اطلاعات در ابتدای کار مورد پذیرش چندانی قرار نگرفت اما با گذشت سال ها به ابزاری ضروری برای انسان تبدیل شد به گونه ای که در حال حاضر زندگی بدون اینترنت به ظاهر غیر ممکن است(Muhammet Erbay،۲۴۷).

متاورس شبکه ای شبیه سازی شده از محیط های مختلف دیجیتال است که عمدتا بر رابطه های اجتماعی متکی است. این شبکه از دنیاهای مجازی، بانک های اطلاعاتی بلاک چین (Blockchain)، نماد های(tokens) غیر قابل جعل (NFT) و واقعیت افزوده برای ایجاد فضاهایی برای ارتباط آنلاین با استفاده از هدست های واقعیت مجازی(VR) و واقعیت افزوده (AR) عمل می کند.

به دلیل ادغام امکانات واقعیت افزایش یافته و امکانات مجازی، شرکت کنندگان در دنیای فرا جهان متاورس قادر به ارتباط با یکدیگر و لذت بردن از محیط های شبیه سازی شده سه بعدی هستند. شرکت کنندگان این فرصت را دارند تا با استفاده از آواتارها خود را در دنیاهای مختلف مجازی با استفاده از شکل های مختلف خلق یا بازسازی کنند (Muhammet Erbay،۲۴۸).

متاورس را می‌توان از جنس «فناوری‌های تغییر روندی» به ‌شمار آورد که به تدریج در حال بلعیدن تمام زندگی انسان است. انسان در این فضای چند بعدی ذهنیت‌های تاریخی خود را به عینیت تبدیل می‌کند. گویی در این فضا، همه آرمان‌های انسانی که روزی قابل دسترسی نبودند می‌توانند به یک واقعیت تبدیل شده و در دسترس انسان قرار می‌گیرند. در اینجا است که تخیل در مسیر واقعیت قرار می‌گیرد و از خصلت واقع‌گرایی برخوردار می‌شود.

روابط‌عمومی‌ها در این فضای جدید می‌توانند بهترین کارکرد را داشته باشند. اگر فضای تک‌بعدی اینترنت در سال‌های گذشته نمی‌توانست، همه واقعیت‌های سازمان را برای دیگران منعکس کند، امروزه با متاورس می‌توان این آرزو را محقق ساخت و سازمان را از جنبه‌های گوناگون به شکل زنده‌تر و ملموس‌تر به دیگران معرفی نمود.

این تحول، فضای جدیدی را برای روابط‌عمومی‌ها ایجاد کرده است که باید بخوبی آن را بشناسند و سپس از آن به شکل مناسب بهره‌برداری کنند.

شاید بتوان گفت یکی از مهمترین ویژگی‌های متاورس قدرت افزون‌تر آن در «تبلیغات» نسبت به همه فضاهای دیگر واقعی و مجازی است(جویونگ کیم،۲۰۲۱).

متاورس

متاورس مجموعه ای از تمام دنیاهای مجازی ساخته شده با تکنولوژی بلاک چین (Blockchain) است. این دنیاها می توانند سرزمین های بازی، گالری های NFT، زمین های حفاظت شده و یا خیابان های دیجیتال باشند.

مهمترین چیزی که همیشه باید در رابطه با فضای متاورس مورد توجه داشته باشیم این است که متاورس یک مکان در جای مشخصی نیست بلکه این مجموعه فضاهای دیجیتال جدید است که مردم آن را تکرار بعدی از اینترنت می نامند.

شرکت های رسانه ای، ناشران موسیقی، برندهای ورزشی و … همه در دنیای اینترنت حضور دارند. همین طور ستاره های موسیقی،بازیگران و … . بنابراین این فناوری یک فضای وسیع است و هر موضوع و شخص و گروهی امکان حضور در آن را دارد و محدودیتی درآن موجود نیست(Muhammet Erbay).

چیزی که دنیای متاورس را با سیستم های اجتماعی آنلاین دیگر مثل Second Life و Minecraft متفاوت می کند فضای بین تمرکز و عدم تمرکز است. سیستم های اجتماعی آنلاین دیگر به گونه ای توسط سرورهای شرکت های پشتیبان به شدت کنترل می شوند و هر بار که از دنیای آن ها خارج می شوید و به دنیای دیگری می روید، باید هویت جدیدی را ثبت نام کنید.

اما Metaverse به شما اجازه می دهد که از یک هویت واحد برای سفر در شبکه گسترده ی چشم اندازهای مجازی استفاده کنید. این کار آن را بیشتر به آینه دنیای واقعی شبیه می کند. وقتی به شهرهاو کشورهای جدید سفر می کنید، هر بار که به مقصد جدیدی می رسیدید، نیازی به ثبت نام جدید ندارید و با هویت ثابت خود وارد می شوید.

پرسیدن اینکه صاحب متاورس کیست مانند این است که بپرسید صاحب اینترنت کیست. هیچ فرد یا سازمانی به تنهایی کنترل کاملی بر متاورس ندارد. در عوض، ذینفعان و توسعه دهندگان متعددی وجود دارند که همه با هم متاورس را ایجاد می کنند.

با این حال، برخی از پلتفرم‌ها ناگزیر باید دروازه‌های ورود به متاورس باشند. از طریق فناوری بلاک چین، این پلتفرم‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که به عنوان یک آواتار در متاورس ظاهر شوند (Muhammet Erbay).

ویژگی‌های متاورس

متاورس ویژگی‌هایی دارد. ویژگی‌هایی که باعث شده تا این حد بر سر زبان‌ها بیفتد و به عنوان آینده نسل اینترنت نامیده شود. ویژگی‌های متاورس شامل موارد زیر هستند:

به دلیل فضای سه بعدی آن، حضور واقعی را برای کاربران، تداعی می‌کند. البته برای دستیابی به این حضور باید از عینک‌های سه بعدی و چند بعدی مخصوص استفاده کرد.

تعامل و همکاری ویژگی دیگر متاورس است. به این صورت شما می‌توانید به هر کجا از فضای متاورسی سفر کنید و با بقیه در دیگر فضاها ارتباط برقرار کنید. همچنین به راحتی می‌توانید، فعالیت‌ها از جمله خرید و فروش را انجام دهید.

استانداردسازی از دیگر ویژگی‌های حیاتی و مهم متاورس است. در واقع، ساخت تجهیزات و ویژگی‌ها بر اساس استانداردی انجام می‌شود تا متاورس های مختلف بتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.

همزمانی ویژگی دیگری است که بر اساس آن کاربران در کشورهای مختلف و با فاصله زیاد می‌توانند در یک واحد ارتباط داشته باشند.

تمامی اطلاعات در همان لحظه در اختیار کاربران فعال متاورس قرار می‌گیرد. به این قابلیت سرعت می‌گویند.

شما در متاورس می‌توانید، هر وسیله و ساختمانی را به هر شکلی که می‌خواهید، بسازید. ابزارهای جدید ذخیره شده و در مراجعات و استفاده‌های بعدی شما وجود خواهند داشت.

در این فضا، دیگر خبری از هزینه‌های رفت‌وآمد و خرید وسایل نیست( تحریریه اقتصادآنلاین).

روابط عمومی

دانشمندان و متخصصان علوم اجتماعی و کسانی که درباره دانش روابط عمومی پژوهش هایی انجام داده و آثاری پدید آورده اند ، هر یک به نوبه خود گام هایی در راه شناساندن آن برداشته و با توجه به شیوه های کار و اعمالی که باید انجام پذیرد ، برای روابط عمومی قایل به تعریف هایی شده اند از جمله:

کوشش مدبرانه برای ترغیب مردم یا نفوذ مدبرانه در افکار آنها به وسیله به کار بردن وسایل ارتباطی تا آنکه مردم نظر خوب نسبت به مؤسسه داشته باشند و آن را محترم بشمارند و حمایت و پشتیبانی کنند و در نشیب و فرازها در کنار آن باقی بمانند.

روابط عمومی فلسفه اجتماعی مدیریت است . مدیران مسئولیت شناس این فلسفه را با کمال صراح ت در مقررات و خط مشی خود بیان می کنند و همه اقدامات خود را با فلسفه اجتماعی خود منطبق می سازند، آنگاه همه اقدامات و اعمال سازمان را که ناشی از فلسفه اجتماعی مدیریت بوده به اطلاع مردم مورد اعتماد خود می رسانند تا حسن نیت و تفاهم مردم را جلب کنند(مارستین،۱۳۸۶).

روابط عمومی آن دسته از اعمال مدیریت است که مدیر به دستیاری آن ، برخورد و رفتار عامه را می سنجد و در نتیجه خط مشی ها و طرز رفتار فرد را به صورتی که متضمن منافع عامه ، فرد یا مؤسسه مزبور باشد، تعیین و برنامه های عمل و فعالیت ارتباطی خود را به منظور حصول حسن تفاهم و قبول جامعه طرح می کند(مارستن، ۱۳۸۶)

هارلو از پیشگامان روابط عمومى در جهان مى گوید: روابط عمومی دانشی است که به وسیله آن سازمان ها آگاهانه میکوشند بر مسئولیت اجتماعى خویش عمل کنند تا بتوانند تفاهم و پشتیبانى کسانى را که براى توسعه اهمیت دارند، به دست آورند. روابط عمومى، تلا ش آگاهانه و قانونى به منظور تفاهم و استقرار اعتماد و شناخت متقابل با عموم، بر اساس تحقیق علمی و عملی مستمر است

انجمن جهانى روابط عمومى نیز می  گوید:

– روابط عمومى بخشى از وظایف مدیریت سازمان است و عملى ممتد، مداوم و طرح ریزى شده است که از طریق آن افراد و سازمان ها مى کوشند تا تفاهم و پشتیبانى کسانى را که با آنها سر و کار دارند، به دست آورند(حبیبی،۱۳۸۶)

– روابط عمومی، مدیریت مناسبات مطلوب بین سازمان و مخاطبین گوناگون ، مدیریت اداره یا فن و دانش اداره و روابط کل یک سازمان و گروه های گوناگون است(نصیری قیداری،۱۳۸۶:۷۳)

– رایس در کتاب روابط عمومی برای کتابخانه های عمومی، روابط عمومی را هنر زندگی کردن تعریف می کند(رایس، ۱۹۷۲)

یک تعریف تأیید شده در مجمع جهانی روابط عمومی در شهر مکزیکوسیتی در سال ۱۹۷۸ که از سوی ۳۴ سازمان روابط عمومی نیز مورد تأیید و حمایت قرار گرفت عبارت است از : روابط عمومی، هنر و علم اجتماعی تجزیه و تحلیل روندها، پیش بینی عواقب روندها، مشورت دادن به رهبران سازمان و اجرای برنامه های عملی طراحی شده ای است که هم به درد سازمان می خورند و هم در راستای منافع عموم قرار دارند

عناصر تشکیل دهنده روابط عمومی در این تعریف ها عبارتند از:

– روابط عمومی نیازمند سنجش رفتار عامه است؛

– روابط عمومی از اعمال مدیریت است و در ردیف کارهای مدیر قرار دارد؛

– روابط عمومی باید بر اساس همین سنجش ها و خط مشی ها برنامه های خود

را طرح و تنظیم کند(ویلکاکس:۱۳۸۶)

– روابط عمومی باید حد اعلای کوشش خود را در ایجاد حسن تفاهم برای تحصیل قبول عامه مبذول دارد.

به طور خلاصه روابط عمومی مجموعه فعالیت هایی است که از طرف سازمان ها جهت ایجاد تفاهم میان سازمان و مشتریان صورت می گیرد و هدف آن ایجاد رضایت مشتریان می باشد(کاظم پور، اشرفی ریزی،عبداللهی، ۱۳).

روابط عمومی در عصر متاورس

یکی از پایه‌های اصلی روابط‌عمومی؛ درک روان‌شناختی، جمعیت‌شناختی و جغرافیای مخاطبانِ هدفی است که سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌خواهند به آن دست یابند. با ورود روابط‌عمومی‌ها، موسسه‌ها و کاربران بیشتر به دنیای متاورس؛ متخصصان روابط‌عمومی اطلاعات بیشتری در مورد نوع مخاطبان و مصرف‌کنندگانی که به محصولات یا خدمات مشتریان خود علاقه‌مند هستند، خواهند داشت.

متخصصان روابط‌عمومی به ویژه تکنسین‌های روابط‌ عمومی می‌توانند از متاورس؛ برای شبیه‌ سازی‌های آموزشی، روابط مشتریان، روابط رسانه‌ای، تبلیغات و تعامل سازنده استفاده کنند. برای داشتن یک دنیای مجازی پایدار که امکان دسترسی به آن در هر کجا وجود داشته باشد؛ به قدرت محاسباتی بی‌نهایت، فضای ابری بی‌نهایت بهتر و دسترسی به پهنای باند بیشتر نیاز داریم. ما به سخت‌افزارهای واقعیت مجازی با قیمت‌های بسیار ارزان نیازمندیم. همچنین به روابط عمومی‌های بی‌نهایت آینده‌نگر نیاز داریم تا بتوانند از فرصت‌های بی‌شماری که این دنیای کاملاً جدید برای روابط عمومی ایجاد می‌کند، حداکثر استفاده را ببرند و جلوتر از دیگران قرار گیرند(اخبار رسمی،۱۴۰۱).

روابط عمومی و رسانه‌های متاورس

امروز،سازمان ها شرکت ها و برندها در حال آزمون و خطا در متاورس هستند و همین حضور هم موجب سر و صدای زیادی شده است. برنامه‌های حضور این شرکت ها و سازمان ها در متاورس به شکل وسیعی توسط رسانه‌ها پوشش داده می‌شوند و داستان‌های زیادی از کاربردهای NFTها شکل گرفته‌اند. اکنون افراد می‌توانند در بستر متاورس، به خرید و فروش کالا بپردازند و از آن‌ها در ایجاد فضای مجازی استفاده کنند. متاورس فرصت هم‌گرایی دنیای واقعی و جهان دیجیتال را فراهم کرده است(رفیعیان امیرحسین،۱۴۰۱).

بعضی از روش‌های خلاقانه‌ی استفاده از واقعیت افزوده و واقعیت مجازی برای کاربردهای روابط عمومی دیجیتال در متاورس عبارتند از:

کمپانی ها و سازمان ها می‌توانند با استفاده از واقعیت افزوده به تولید محتوا بپردازند. برای مثال، بعضی از کتاب‌ها به تبلیغ جلد‌های خود با استفاده از واقعیت افزوده پرداخته‌اند.

شرکت های متعددی به پیاده‌سازی رویدادهای خود در واقعیت مجازی پرداخته‌اند. برای مثال تا این لحظه چند کنسرت در درون بازی‌هایی نظیر فورت‌نایت برگزار شده‌اند.

شرکت ها می‌توانند به همکاری با تولیدکننده‌های محتوا و اینفلوئنسرهایی بپردازند که پیش از این در این فضا فعال بوده‌اند و به این ترتیب نتایج بهتری برای خود ایجاد کنند.

سازمان ها می‌توانند به تولید محتوای روابط عمومی با استفاده از واقعیت افزوده بپردازند و بدین ترتیب خود را برجسته کنند. همچنین می‌توانند اقدامات صورت‌گرفته از جانب خود را از طریق رسانه‌ها پررنگ کنند.

شرکت ها می‌توانند گوگل آلرت (Google Alerts) را برای دنبال کردن عبارت «متاورس» در اخبار تنظیم کنند و در نتیجه از اقدامات شرکت های دیگر مطلع شوند. همچنین‌ بدین ترتیب می‌توانند جایگاه احتمالی خود را در این جریان اطلاعاتی مشخص کنند.

مدیران روابط عمومی می‌توانند به تعامل و دنبال کردن روزنامه‌نگاران، خبرنگارها و تحلیل‌گرانی بپردازند که حوزه‌ی واقعیت افزوده و البته متاورس را پوشش می‌دهند(رفیعیان امیرحسین،۱۴۰۱).

چگونه در روابط عمومی متاورس موفق شویم؟

برای موفقیت در روابط عمومی متاورس، درک این صنعت و نحوه عملکرد آن بسیار مهم است. بسیاری از شرکت ها و برندها در حال حضور در این دنیای دیجیتال جدید هستند . شما باید یاد بگیرید که چگونه از فناوری جدید استفاده کنید و تجربیات مجازی نوآورانه  خود را توسعه دهید. در نهایت، روابط عمومی  در متاورس به شما کمک می کند تا نام برند خود را در مقابل مخاطبان کاملاً جدیدی قرار دهید(وبسایت،reddit.).

تبلیغات

در دنیایی که واقعیت مجازی یک روش زندگی است، شرکت ها به طور فزاینده ای به روابط عمومی متاورس به عنوان راهی برای برقراری ارتباط و دستیابی به مخاطبان هدف خود روی می آورند. متاورس یک محیط بسیار تعاملی است که به کاربران اجازه می دهد با یکدیگر تعامل داشته باشند و اطلاعات را در زمان واقعی به اشتراک بگذارند. این امر آن را به یک راه جدید هیجان انگیز برای متخصصان روابط عمومی و بازاریابان هوشمند تبدیل می کند. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که متخصصان روابط عمومی باید با رشد کسب‌وکارهای دیجیتال به بهبود مهارت‌های خود ادامه دهند. روش‌های سنتی تبلیغات روابط عمومی احتمالاً کارایی خود را در این حوزه از دست می‌دهند، بنابراین ضروری است که از آخرین پیشرفت‌های این صنعت مطلع شوید.

اولین قدم در تبلیغات روابط عمومی متاورس این است که تعیین کنید آیا مخاطبان شما با این پلتفرم جدید مطابقت دارند یا خیر؟ اگر مطمئن نیستید که آیا نام تجاری شما با متاورس به خوبی کار می کند یا خیر، به استخدام یک استراتژیست بازاریابی فکر کنید. سایر تاکتیک‌های مؤثر روابط عمومی متاورس شامل همکاری با توسعه‌دهندگان مستقل و جوامع سازنده است. علاوه بر این، استفاده از کارت های هدیه بازی، برند شما را قادر می سازد تا به مخاطبان متنوعی دست یابد(وبسایت،reddit.).

قرار دادن محصول و ارائه خدمات

در عصر دیجیتال، متخصصان روابط عمومی باید از نقش‌های سنتی خود تکامل یابند تا از فرصت‌های جدیدی که در فضاهای جدید وجود دارداستفاده کنند. این صنعت پررونق مستلزم ایجاد تجربیات همه جانبه برای مصرف کنندگان است. این شامل توسعه مکان های مجازی محصول و مشارکت با برند است. استفاده از محصولات مجازی باعث افزایش تعامل مشتریان و افزایش آگاهی از مجموعه و شرکت شما و بازگشت سرمایه می شود.

تبلیغات متاورس شاید منعطف ترین و مقرون به صرفه ترین روش روابط عمومی باشد. شرکت ها و سازمان ها می توانند تبلیغات خود را روی بیلبوردهای متاورس قرار دهند و صدها هزار نفر آن را ببینند. در یکی از نمونه‌های اخیر،یک خواننده کنسرتی را در فضای متاورس برگذار کرد که ۱۲ میلیون بیننده زنده را به خود اختصاص داد و درآمد بسیار بالایی از این را کسب کرد(وبسایت،reddit.)

مشارکت شرکت ها و سازمان ها

مشارکت با شرکت ها و سازمان ها یک راه عالی برای تبلیغ و معرفی محصولات و خدمات یک برند در Metaverse است. علاوه بر اطلاع رسانی در مورد یک محصول یا خدمات، مشارکت سازمان شما می تواند به کاهش خطر کهنه شدن نام تجاری یا خدمات شما کمک کند و در عین حال تجربه دیجیتالی فراگیرتری را برای مصرف کنندگان و مخاطبان ایجاد کند. این مشارکت باید از طریق اخبار و اطلاعات مرتبط با سازمان و همچنین حفظ ارتباط با سهامداران کلیدی اطلاع رسانی شود(وبسایت،reddit.).

قرار دادن مشتریان و مخاطبان خود با یک پلتفرم متاورس راهی عالی برای افزایش تعامل با مخاطبان است. آواتارهای مجازی به یک روند محبوب در میان مصرف کنندگان تبدیل شده اند. در نتیجه، متخصصان روابط عمومی باید مشتریان خود را تشویق کنند تا نسخه های مجازی خود را از محصولات و خدمات خود ایجاد کنند. این نوع تبلیغات متقابل باعث افزایش آگاهی از سازمان و شرکت شما و افزایش بازگشت سرمایه خواهد شد.

تجزیه و تحلیل زمان واقعی

تجزیه و تحلیل بلادرنگ به کاربرد ریاضیات و منطق در داده های به روز و سریع اشاره دارد. این به کاربران اجازه می دهد تا به هر تغییری که رخ می دهد واکنش سریع نشان دهند. داده ها را می توان در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه به روز کرد. این نوع تجزیه و تحلیل نیاز به معماری داده با سرعت بالا و زمان پاسخگویی ثابت دارد. این یک زمینه رو به رشد است، بنابراین یافتن متخصصان و پیاده سازی صحیح تجزیه و تحلیل بلادرنگ بسیار مهم است.

استفاده از داده های به روز  می تواند به سازمان شما کمک کند تا به موقع در برابر بحران ها واکنش نشان دهید و اطلاعات مرتبط را به مخاطبان ارائه دهد. همچنین می تواند به بهبود اثربخشی کمپین های تبلیغاتی شما کمک کند. تجزیه و تحلیل به روز و سریع نیز می تواند برای پاسخ دهندگان به این بحران های پیش آمده مفید باشد. در صورت وقوع فاجعه، داده‌های بلافاصله و به روز  می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا بهترین زمان‌های واکنش را تعیین کنند و آسیب‌های احتمالی را کاهش دهند.(وبسایت،reddit.)

در پایان

متخصصان روابط‌ عمومی می‌توانند «ایده‌های منحصربه‌فردشان را برای ورود به متاورس و پیشرفت در آن بیازمایند و خود را به‌عنوان پیشگامان دنیای متاورس معرفی کنند و دورانی جدید را در تکنولوژی رقم بزنند.»
روابط‌عمومی‌ها از طریق فضاهای مختلفی که متاورس به کمک تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مختلف ایجاد و در اختیار آنها قرار می‌دهد می‌توانند بهتر و بیشتر با مخاطبان و مشتریان خود ارتباط برقرار کرده و با آنها تعامل و همکاری داشته باشند. تشویق مشارکت، شفافیت دیتایی، آفرینش یک سفر هدفمند، تولید محتوای تعاملی، ایجاد روابط عمیق، جدید، ماندگار و عاطفی، پشتیبانی از مصرف‌کنندگان، بهره‌مندی از مزایای پرشمار تولید تحلیل‌های واقعی و دقیق در مورد مخاطبان و گروه‌های مختلف ذینفع، همه و همه از جمله فرصت‌هایی است که متاورس در اختیار متخصصان روابط‌عمومی‌قرار می‌دهد(باقریان مهدی ، ۱۴۰۱).

منابع

• حسن بشیر-،مهدی باقریان،(۱۴۰۰) روابط‌عمومی متاورس(مجموعه مقالات هجدهمین کنفرانس بین‌المللی روابط‌عمومی ایران) انتشارات: کارگزار روابط‌عمومی‌‌، تهران.
• مقاله ششم: تبلیغات در متاورس/ جویونگ کیم، دپارتمان تبلیغات و روابط‌عمومی، دانشکده روزنامه‌نگاری و ارتباطات جمعی، دانشگاه جورجیا.
• رفیعیان امیر حسین،۱۴۰۱،”بازاریابی در متاورس: آینده‌ی جستجو و شبکه‌های اجتماعی”، وبسایت دیما.
• حبیبی ابوالفضل (۱۳۸۶).”روابط عمومی:تاریخچه، اصول، مفاهیم و کاربرد”، روزنام اطلاعات ایران، سال سیزدهم، شماره ۳۶۴۱.
• مارستین جان(۱۳۸۶). ” روابط عمومی و نقش آن در مدیریت سازمان ها ” فایل قابل دسترس:

http://www.tehranedu.ir /ravabet-omomi/left1.htm

• ویلکاکس دنیس ول و دیگران(۱۳۸۶). “ر وابط عمومی : نقش، فرآیند و استراتژی“، ترجمه محمد اعرابی و داوود ایزدی ، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی.
• باقریان مهدی،(۱۴۰۰)، “روابط‌عمومی متاورس: وضعیت فعلی و آینده، ممکن‌ها “،انتشارات کارگزار روابط ‌عمومی،(مقاله دوم مجموعه مقالات هجدهمین کنفرانس بین‌المللی روابط‌عمومی ایران)، تهران.
• Muhammet Erbay ،Metaverse A Paradigm Shift In Public Relations IndustryOctober 2022Conference: 11 TH INTERNATIONAL ISTANBUL SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS At: Istanbul
• https://dappradar.com/blog/what-is-the-metaverse?gclid=EAIaIQobChMIu-vLzNuN-wIVqRkGAB39ngx1EAMYASAAEgKWsPD_BwE
• https://bitpin.ir/academy/what-is-metaverse/
• https://www.eghtesadonline.com/n/3CSv
• https://news.akhbarrasmi.com/news/140103176121218901/
• https://deema.agency/marketing-in-the-metaverse/#h–19
• https://www.reddit.com/user/Ascendantgroupp/comments/yet8od/how_to_succeed_in_metaverse_public_relations/